Ultrasonografi günümüzde hamilelik takibinde vazgeçemediğimiz bir araçtır. Ultrasonografi olmadan, bir kadın doğum uzmanın bebekle ilgili yorum yapması neredeyse imkânsız hale gelmiştir. Bebek bekleyen ailelerin de bebeklerinin iyi olup olmadığının merakı bu araç sayesinde daha da çok artmıştır. Kullandığımız bugünün gelişmiş aletlerin ilk prototipleri 1950 ‘lerde üretildi ve tıbbi alanda kullanılan B mode denen günümüzün 2 boyut siyah beyaz ultrasonografi aletleri de 1960’larda hizmete sokuldu. Eskiden az gelişmiş olan bu aletlerin verdiği bilgiler bile çok değerliydi. Çünkü anne karnındaki bebeklerin sağlıklı olup olmadığı ancak doğumda belli oluyordu.

 Asistanlığıma başladığım Cerrahpaşa Tıp Fakültesinde  tarihi eser olarak kabul edilebilecek ilk ultrasonografi cihazı depoya kaldırılmıştı. Kocaman bir kafası vardı ve bugünün tomografi aletlerinden bile büyüktü. Bu büyüklüğüne rağmen sadece bebeğin başı görülebiliyordu. Sonradan alınan ultrasonografi cihazı küçüktü ve sadece karından bakılabilen probu vardı. Bebeği görmemiz için en azından 7–8 haftalık olması gerekiyordu. Görebildiğimiz organlar da sınırlıydı. Yıllar geçtikçe teknoloji ve buna paralel bilgilerimiz o kadar çabuk arttı ki günümüzde bebekle ilgili göremeyeceğimiz organ kalmadı. Eskiden bebeğin yüzünün bu kadar net görebileceğimizi bilmiyorduk. Oysa günümüzde bebeğimizin doğmadan önce iyi olup olmadığını görmekle kalmıyoruz, ailelere verdiğimiz 3 boyut resimler aileleri çok heyecanlandırıyor. Ultrason sonrasında odadan çıkarken bebeğin kime benzediği konusunda hararetli tartışmalar yaşanıyor.

 Teknolojinin bu hızlı değişimi ile birlikte her zaman olduğu gibi elimizdeki imkânları doğru ve zamanda kullanmamızın önemi öne çıkmaktadır. Anne karnındaki bebeğin incelenmesi daha ilk günlerden itibaren başlamakta ve doğuma kadar devam etmektedir. Hamileliğin ilk 3 ayında nerdeyse tüm organları görebiliyoruz. Fakat bebekteki anomaliler(sakatlıklar)in tespiti özellikle 16 haftadan itibaren daha kolaylaşmaktadır. Nedeni bebeğin büyümesi ve organlarında da daha net görülebilmesidir. 16 haftadan itibaren bebeğin tüm dış organlarını görebiliriz. Parmak sayılarını öğrenebiliriz, ayaklarında çarpıklık olup olmadığını anlayabiliriz. Beyin, kalp, mide, karaciğer, böbrekler, idrar kesesi gibi iç organlarını görmekle kalmayıp onlarla ilgili sorunları da tespit etmemiz  mümkün.

 KROMOZOM MARKER VE…

 Bu haftalarda özellikle bebekteki kromozom bozukluklularını düşündüren ve“kromozom marker” denen organsal değişikliklerin varlığı önemli bir bulgudur. Önceden yapılan testler normal olsa bile, bu bulguların varlığı bebekteki sorunları işaret edebilir ve gerekirse aileye kromozom testi önerebilmekteyiz.

 18 -24 haftalar arasında bebek için en önemli organlardan biri olan kalbin incelenmesi çok önemlidir. Ultrason ile kalp odacıklarının normal olup olmadığı, kalp kapaklarının durumu, kalpten çıkan damarların varlığı ve normal olup olmadıkları bakılabilmektedir. Kalpte saptadığımız veya şüphelendiğimiz sorunları pediatrik kardiyologun yaptığı fetal echo ile desteklemek veya ekarte etmek diğer bir adımdır.

 Halk arasında detaylı ultrasonografi, büyük ultrasona girme gibi terimlerle anlatılan bu inceleme gerçekte “ ikinci düzey ultrasonografi” dir. Birinci düzey ultrasonografide bakılan organlar el ve bacaklar, başın varlığı ve şekli, iç organların varlığı ve kalp odacıklarının varlığıdır. İkinci düzey ultrasonografide ise bu organların normal olup olmadığına ilaveten kalbin daha detaylı incelenmesi, kordonda 3 damarın varlığı, kromozom markerleri bakılmaktadır. Kalbe yapılan echo incelenmesi de ikinci düzey incelemeye ilave edildiğine 3 düzey ultrasonografi adı almaktadır. Buna bu kadar detaylı değinmemin nedeni bazen ailelerin detaylı ultrasonografiye çok takılmaları ve bazen 3–5 yerde ayrı ayrı ultrasonografi yaptırarak bebeklerini baktırmak istemeleridir. Mesela komşusu bir yerde “büyük ultrason”a girmiştir, eğer kendileri de ona girmezlerse eksiklik olacağı korkuları sarmaktadır. Eğer bir ultrasonografi cihazı renkli değilse, hele hele boyut değilse onlar için anlamlı olmamaktadır.

 Burada atlanan en önemli konu ultrasonografi cihazı özellikleri ile birlikte yapan uzmanın nitelikleridir. Çünkü ultrasonografik incelemede her zaman uzmanın bilgisi ve tecrübesi ön plandadır.

 4 BOYUT MESELESİ

 4 boyut denen teknoloji ise var olan 2 boyut ultrasonografi görüntülerini özel bir bilgisayar programı ile birleştirerek 3 boyut hissi veren görüntülerdir. Aslında 3 boyut olan bu görüntülerin hareketli hali canlı 3 boyut veya firmaların verdiği kısa ad 4 boyuttur. Bu teknoloji tabii ki sadece showdan ibaret değildir. Güzel bebek görüntülerinin yanında özellikle bebeğin yüzü ve dış görünümü ile ilgili sorunların daha net tespitinde doğum uzmanlarına yardımcı olmaktadır. Ayrıca bir problem tespiti ile başlayan süreçte aileye sorunu anlatırken görüntüsün de onların anlayabileceği şekilde belgelemek ve göstermek bazı konularda karar verirken işimizi kolaylaştırmaktadır.

Maya’nın bir kız olduğunu anladıktan sonra eşim ve benim hayatımızda ayrı bir heyecan başladı. Her ultrasonografi bakışımızda kime benzeyeceği merakı bizde de yaşandı. Yüz hatları çok belli değildi ama tahminleri yürütmek, resimlerine ve çektiğimiz DVD lere tekrar tekrar bakmak eğlencemiz olmuştu. Ben sık sık baksam da yine 18 haftada normal kontrolünde Dr Murat ikinci düzey ultrasonografi yaptı ve kalbi dahil her şeyin normal olduğunu söyledikten sonra 4 boyut ultrasonografi ile yüzüne baktı. İlk defa güzel bir poz vermişti kızım. Dudakları biraz kalındı ve babadaki gibi kalın dudaklar hemen dikkatimizi çekmişti. Doppler ile kalp ritmi ve göbek kordonundaki kan akımı bakılırken de tepki vermişti. Her şey yolundaydı ve artık “ne zaman tekmelerini hissedeceğiz “ heyecanı başlamıştı. Elimizde çektiğimiz resimleri ve DVD’siyle  eve doğru  yola çıktık. Radyoda Reamonn’un Tonight şarkısı çalıyordu. Birden eşim irkildi. Maya tekme atmıştı. Biraz sonra ikincisi geldi. Birden bayram havası esti. Çok mutlu olmuştuk. Geçen zamanda bu parça çalındığında Maya inanılmaz tepkiler veriyordu. Kızım doğmadan sevdiği bir şarkısını öğrenmiştik. Maya’ya bugün 35 hafta 3 gün oldu ve ona kavuşmamıza 18 gün kaldı. Hala Reamonn çaldığında annesinin karnında harekete başlıyor ve annenin canını biraz acıtıyor.