1 yıl korunmasız ilişki sonrasında bebek haberi alamayan çiftler kadın doğum uzmanına başvurduklarında, çiftin araştırılmasına başlarken bazı tetkikler yapılmaktadır. Temel olarak gebelik için gerekli şartlar normal ve işlev görecek sayıca sperm, yumurtlama varlığı, normal yapıda rahim odacığı ve en az bir adet açık rahim kanalı gerekmektedir. Bunlarla birlikte uygun zamanda cinsel ilişki olması şarttır.
Erkeklerde yapılan en basit tetkik sperm sayımıdır. Sperm sayısı en azından mililitrede 20 milyon olmalı ve 2-3 mililitre olmalıdır. Bu spermlerin yüzde 25 ‘i hızlı hareketli olması beklenir. Sperm hareketi ile birlikte yumurtayı dölleyecek spermin yapısı da önemlidir. Sperm yapısında sorunlar olan çiftlerde normal yolla gebelik şansı düşük olduğu gibi ağır yapısal sorunlarda diğer tedavi yöntemlerinde bile gebelik başarısı düşmektedir.
Menide sperm hücresinin bulunmadığı durumlara ise “Azospermi” adı verilir. Azospermiye neden olan sorunlar ya sperm yollarının tıkalı olması, ya hormonal sebepler ya da doğuştan veya sonradan testisin sperm hücresi üretmemesi olabilir. Azospermi saptanan erkeklerde sebepleri araştırılırken muayene, renkli doppler ultrasonografi, hormon testleri yapılır. Belirli kromozom bozukluklarında da azospermi çok sıktır (Klinefelter sendromu, Y delesyonu gibi). Bu durumlarda kromozom testi yapılması da çok önemlidir. Sperm çıkmadığı durumlarda sperm elde etmek için TESA, TESE veya günümüzde en sık uygulanan MİKRO TESE ile sperm aranır ve elde edilen sperm hücreleri mikroenjeksiyon adı verilen tüp bebek yönteminde kullanılarak gebelik şansı vardır. Sperm hücresi hem normal hem MİKRO TESE ile elde edilememişse, maalesef bu çiftlerin gebe kalma şansı yoktur.
KADINLARDA HORMONAL TESTLER
Genelde bu testler yumurtalık rezervini araştırmak ve diğer endokrin sebepleri araştırmak için kullanılır. Adetin 3 günü yapılması idealdir. FSH, E2, Prolaktin ve TSH testleri ilk etapta yeterlidir. FSH’nın değeri yükselmeğe başlaması ve adet 3 günündeki E2’nin yüksekliği yumurtalık rezervinin azaldığının belirtisi olabilir. Prolaktin yüksekliği de yumurtlamayı baskılayarak kısırlık sebebi olabilir. Prolaktinin yüksekliği normalin 2 katından fazla ise beyindeki hipofiz bezinin araştırılması gerekebilir. TSH hormonu ise tiroit bezinin aktivitesi ile ilgili bilgi verir. Düşük olması tiroit bezinin fazla çalışması, yüksek olması da tiroit bezinin yavaş çalışması ile ilgili olabilir. Bu durumda T3 ve T4 adı verilen ve direkt olarak tiroidin salgıladığı hormonları da tetkik ederek tetkik ve tedavisi planlanabilir. Tiroit fonksiyonlarındaki düzensizlik kısırlık ve erken gebelik kayıplarının önemli sebeplerinden biridir.
RAHİM FİLMİ
Rahim odacığı ve rahim kanalları ile ilgili bilgi veren önemli bir tanı yöntemidir. İdeal yapılma zamanı adet kanamasının bittiği haftadır. Rahim kanalına yerleştirilen bir sonda ile verilen radyoopak sıvı röntgen filminde görüntülenir. Aynı zamanda bir monitörden filmi çeken hekim sıvının aktif olarak geçtiği bölgeleri inceleyebilir. Rahim filmi ile rahmin doğuştan bozuklukları, rahim içindeki polip, miyom ve rahim içi yapışıklıkları saptanabilir. Rahim kanallarındaki tıkanıklıklar da izlenebilir. Rahim filmi için verilen sıvının verdiği rahatsızlığı gidermek için işlem sonrası ağrı kesici alınabilir.
Laparoskopi genel anestezi ile yapılan ve karın içindeki organları izlemek ve operasyon yapmak için kullanılan endoskopik yöntemdir. Kısırlık araştırmasında rahim kanallarının durumu, etraf organlar ile ilişkisi, endometriozis tanısı için kullanılır. Aynı zamanda saptanan problemlerin giderilmesi, rahim kanallarının işler hale getirilmesi, yumurtalık kistleri ve miyomların çıkarılması için de kullanılmaktadır.
Histeroskopi ile kamera ile rahim odacığının ilenmesi ve bazı cerrahi işlemlerin yapılabildiği endoskopik yöntemdir. Rahim içindeki yapışıklıklar, polipler, miyomlar ve doğuştan rahim şekil bozuklukları bu yöntemle tedavi edilebilmektedir.
Ultrasonografi ile yumurtalık ve rahmin değerlendirilmesi de kısırlık araştırmasının bir parçasıdır. Yumurtalık rezervi ile ilgili bilgi alabildiğimiz gibi, yumurtalık kistleri, miyomlar ve benzer anatomik problemleri ultrasonografi ile saptayabiliriz. Ultrasonografi için ideal zaman adet 3-5 günleridir. Fakat belirli durumlarda yumurtlama sonrasına denk gelen zamanda da bakmak gerekebilir.
Yukarıda bahsedilen testler bir tedavi planı için yeterlidir. Fakat ailesel genetik sorunlar ve diğer problemlerin araştırılmasına yönelik kromozom testleri ve birçok tanı yöntemi daha bulunmaktadır. Bu testler tamamlandığında ilgili hekim çifte bir tedavi planı yapar ve uygulama süreci başlar. Önümüzdeki yazımda kısırlık tedavilerindeki seçenekler ile ilgili bilgiler vereceğim.
