Kadınlarda idrar kaçırma, erkeklere göre sık görülen bir problemdir. Sıklıkla sosyal hayatı da etkileyen bu problemin çözümüne yönelik yeni tekniklerin uygulanması ile tedavideki başarı oranı artmıştır.
Literatürde kadınlarda idrar kaçırmanın % 38 civarında olduğu bildirilmektedir. Bu oran gen yaşlarda % 20 civarında iken 50 yaşından sonra % 50 lere kadar varabilmektedir. Yaşlı kadınlarda bu oran oldukça sıktır.
İdrar Yollarının Anatomisi
İdrar yolları böbreklerle başlayıp idrar borusu ile sonlanır. İdrar tutma mekanizması ve sorunlar idrar kesesi ve sonrası olan idrar borusu ile ilişkilidir. Normal bir kadında idrar kesesi kapasitesi 350-500 ml kadar yani yarım litre kadardır. 150-200 ml idrar idrar kesesinde biriktikten sonra idrar yapma isteği meydana gelir. İdrar tutmayı sağlayan mekanizmalarda idrar borusunun boynu ve destek yapıları rol oynar. Bu destek yapılardaki bozulmalar idrar tutma mekanizmasını zafiyete uğratır.
İdrar Yapma Mekanizması
Böbrekler yoluyla süzülen idrar idrar kesesinde birikir ve idrar kesesi adalesi gevşektir ve genişlemeye müsaittir. Bu arada idrar borusundaki yüksek basınç nedeniyle idrar kaçışı olmaz. İdrar yapma isteği ise omurilik sinirleri vasıtasıyla meydana gelen uyarı ile idrar kesesi adalesinin kasılması ve aynı esnada idrar borusundaki gevşeme ile basıncın düşmesi ile gerçekleşir.
Kadınlarda İdrar Tutma Mekanizması
İdrar tutma mekanizmasında rol oynayan faktörler, normal yapıda bir idrar borusu, idrar borusunun uygun açıda olmasını temin eden destek pelvis adaleleridir.
İdrar Kaçırma 4 ana grup altında toplanabilir
1. Aşırı işeme isteği şeklinde İdrar kaçırma(Urge İnkontinans) Ani işeme isteğiyle istemsiz olarak idrar kaçırma
2. Fiziksel aktivite ile meydana gelen idrar kaçırma(Stres İnkontinans)
3. Yukarıdaki iki şeklin aynı kişide bulunması(Mikst İnkontinans)
4. Sürekli İdrar Kaçırma: bilinçsiz olarak sürekli idrar gelir, taşma şeklinde idrar kaçırma da adı verilir.
Aşırı işeme isteği şeklinde İdrar kaçırma(Urge İnkontinans)
Bu idrar kaçırma şeklinde hasta idrarının geldiğini aniden hisseder ve tuvalete koşarken, ulaşamadan elinde olmadan idrarını kaçırır. İdrar kesinin aşırı uyarılması söz konusudur ve buna neden olan faktörler Merkez sinir sistemindeki sorunlar, boyun bölgesindeki fıtıklar, idrar yollarında ve mesanede taş, idrar kesesinin iltihabı ve idrar kesesinin tümörleri olabilir.
Fiziksel aktivite ile meydana gelen idrar kaçırma(Stres İnkontinans)
Bu İdrar Kaçırma şeklinde karın iç basıncının artışı söz konusudur. Gülme, öksürme, hapşırma, merdiven çıkma, bir yerden zıplama veya karın iç basıncını arttıran karına travma gibi durumlarda görülür. Kadınlarda bu durumlarda hafif de olsa idrar kaçırma olabilir ama sıklıkla görüldüğü durumlarda sosyal hayatı etkileyebilmektedir. Sebep olarak idrar borusunun desteğinin bozulması yani zor doğumlar, pelvis kaslarını travmatize etmiş bir operasyon, idrar borusuna yapılan cerrahi girişimler. Bazen doğuştan pelvis adalelerinin zayıf olması da nedendir.
Sürekli İdrar Kaçırma
Genellikle yaşlı ve nörolojik sorunları (omurilik zedelenmesi olan hastalar) olan kişilerde daha sık görülür. İdrar kesesi çok dolmuştur, idrar kesesi adalesi kasılmaz, idrar borusunun basıncı bir yerde idrar kesesinden düşük kalır ve dolan idrar kesesinden sürekli idrar akışı olur.
Teşhis Yöntemleri Nelerdir?
Teşhis için jinekolojik muayene ve ultrasonografi başlıca yöntemlerdir. İdrar kaçırmanın şeklini belirlerken ürodinami testleri yapılması gerekebilir. İdrar kültürü özellikle idrar yolları enfeksiyonunu saptamak için gereklidir. Sistoskopi adı verilen idrar kesesinin incelenmesi yöntemi de araştırmanın parçası olabilir.
Fakat idrar kaçırma hikâyesi, vajinal muayene ve jinekolojik ultrasonografi ile birçok hastada doğru tanı konulabilir ve ilave testlere gerek kalmayabilir.
Tedavi Yöntemleri nelerdir?
Aşırı idrar isteği ile olan idrar kaçırmada tedavi ilaç tedavisidir. Altta yatan sebep varsa tedavisi sorunu genellikle ortadan kaldırır. İdrar kesesinin aşırı aktivitesinde ise ilaç tedavisi uygundur. Genellikle 1 ayda cevap alınır ve duruma göre bir süre devam edilmesi gerekebilir.
Fiziksel Aktivite ile idrar kaçırma olan kadınlarda tedavi cerrahidir. Eskiden beri birçok cerrahi yöntem tanımlanmış ve günümüzde yenileri mevcuttur. Genel amaç pelvis kaslarını güçlendirmek ve idrar borusunun desteğini kuvvetlendirmek. Cerrahi yöntemler vajinal, karından yapılanlar ve İdrar boynunun yapay şeritler ile desteklenmesi şeklinde özetleyebiliriz.
Vajinal yoldan yapılan idrar kaçırma ameliyatlarında birinci amaç beraberde olan idrar kesesi sarkmasının düzeltilmesi ve kalın barsak fıtığı varsa tamiridir. Aynı zamanda vajina plastiği de yapılır. İdrar borusu boynuna Kelly Adı verilen dikişle uygulanır. Bu yöntemin uzun vadede başarısız olduğunu bildiğimizden vajina plastiğine ilaveten yapay şeritleri yapmayı öneriyorum.
Karından yapılan ve Burch adı verilen operasyon oldukça başarılı ve uzun vadede idrar tutmayı sağlayan bir yöntemdir. Bu yöntem açık yani sezaryen kesisinden küçük bir kesi ile veya laparoskopik olarak yapılabilir. Günümüzde laparoskopik Burch öncelikle tercih edilen bir yöntemdir. İşlem sonrası yaklaşık olarak 7 gün kadar idrar sondasının kalması önerilmektedir.
Yapay şeritlerle yapılan idrar kaçırma operasyonları. Değişik yöntemler tarif edilmiş ve uygulanmasına rağmen komplikasyon oranı en düşük ve uzun vadede başarılı olan yöntem TOT(Transobturator tape) adı verilen yöntemdir. Burada leğen kemiğindeki deliklerden özel kıvrımları olan aletler kullanılarak leğen kemiğinde bu bölgede bulunan dokularda şeridin yerleştirilmesi ile meydana gelen gerginlik ile idrar borusunun desteği sağlanır. Avantajı kısa süren bir operasyonla uygulanabilmesi, spinal veya epidural anestezi ile bile yapılabilmesidir. Operasyon esnasında şerit uygulandıktan sonra idrar kaçırmanın olup olmadığı anında kontrol edilip şeridin gerginliği ona göre ayarlanabilmektedir.
Önerilerim
Özellikle öksürükle ve gülmekle meydana gelen idrar kaçırmalarda sebep çok sayıda veya zor doğumlara bağlı idrar borusu, pelvis adalesi hasarları olduğundan, yapay şeritlerden TOT işlemine ilave olarak idrar kesesinin ve vajinanın düzeltilmesi hem anatomik olarak hem de cinsel işlevleri düzelttiğinden beraber yapılmasını önermekteyim.